به مناسبت ۱۲ آذر، روز جهانی معلولان (شیخ صفر قاسمی)

به مناسبت ۱۲ آذرماه، روز جهانی معلولان (شیخ صفر قاسمی)  

هدف از برگزاری این روز تعمیم شناخت جوامع و اقشار مردم از نیازها و فعالیت‌های معلولین و نیز آشنا شدن خود معلولین نسبت به حقوق مادی و معنوی خودشان و راه‌کار برای رفع موانع و آسیب‌ها است.

البته در ایران، غیر از ۱۲ آذر روز جهانی معلولین، اعلام شده است. نهادهای مرتبط و مسئول مثل بنیاد جانبازان و ایثارگران و سازمان بهزیستی اقدامات مطلوب و فعالیت‌های قابل ستایشی در این روزها داشته‌اند.

غیر از ۱۲ آذر به عنوان روز جهانی معلولین، سالروز تولد حضرت اباالفضل العباس(س) به عنوان روز جانباز، هشتم مهرماه به عنوان روزجهانی ناشنوایان و ۲۳ مهر ماه روز جهانی نابینایان و نیز ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۲ میلادی به عنوان دهه معلولین آسیا و اقیانوسیه اعلام شده است.

بیش از پانصد میلیون نفر به دلیل نقص در سیستم روحی و مغزی جسمی و حسی از معلولیت رنج می‌برند. اینان هر کجا که باشند و در هر نقطه‌ای از دنیا که به سر برند به دلیل موانع ظاهری و یا اجتماعی با محدودیتهایی در زندگی خود مواجه می‌شوند.

در طی بیست سال اخیر کوششهای چشمگیری در شناساندن و معرفی اشخاص معلول به جامعه انسانی صورت پذیرفته است. در سال بعد (۱۹۸۱) فاصله سالهای ۱۹۹۲ – ۱۹۸۳ میلادی دهه جهانی معلولین نام گرفت تا کیفیت و شرکت فعالانه و همه‌جانبه افراد معلول را در زندگی اجتماعی و گسترش و پیشرفت آنها ارتقاء بخشد.

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و به ویژه اصل 29 این قانون، قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، قانون جامع حمایت از حقوق معلولان، کنوانسیون جهانی حقوق معلولان و برخی از اسناد دیگر بر توجه به حقوق معلولان و موضوع معلولیت در سطوح مختلف پیشگیری تاکید شده است. ولی باید پذیرفت که تا زمان تحقق کامل مفاد این قوانین فاصله کشور ما فرسنگ‌هاست.

ده درصد جمعیت جهان معلولیت دارند.

طبق آمار بهداشت جهانی حدود 10 درصد از جمعیت جهان دچار نوعی معلولیت می‌باشند. به عبارت دیگر می‌توان گفت معلولان بزرگترین اقلیت جهان هستند که بر اساس این آمار در حال حاضر بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان جهان به علل مختلف جسمی، روانی و اجتماعی دچار ناتوانی و معلولیت می باشند.

متاسفانه عقب ماندگی و سطح پایین خدمات بهداشتی و پزشکی موجب شده است که ۸۰ درصد این افراد در کشورهای جهان سوم جای بگیرند و از هر 10 نفر آنها هشت تن زیر خط فقر باشند

گرچه در این زمینه اقدامات مختلفی از سالیان دور تا به امروز توسط سازمان‌های مختلف از جمله سازمان بهزیستی کشور انجام شده و می‌شود و جای تقدیر از تمامی دست اندرکاران این حوزه دارد.

مردم باید فضا را برای مشارکت در عرصه‌های مختلف در جامعه فراهم کنند و صرفا به دلیل معلولیت نباید با نگاه ترحم‌آمیز، به آنان اعتماد نداشته باشند و توانایی‌ها و ظرفیت‌های آنها را نادیده بگیرند.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و فناوری اطلاعات زمینه و عرصه برای حضور معلولان در عرصه‌های مختلف در جامعه بیش از پیش فراهم شده است و این فرصتی است که می‌تواند مشارکت آنان را افزایش دهد.

ضمن اینکه نباید فراموش کرد که مشارکت در عرصه‌های مختلف حق معلولان است چراکه آنان نیز شهروندان جامعه محسوب می‌شوند و دسترسی برابر به فرصت‌ها را باید فراهم کرد.همچنین باید زمینه حضور مسوولان سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه معلولیت را در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها، اجرا و نظارت بر فعالیت‌ها فراهم کرد و بدون مشارکت معلولان و خواسته‌های منطقی آنان برایشان تصمیم گرفته نشود.

همچنین شاخص‌های رفاه اجتماعی در جامعه معلولان در مقایسه با سایر مردم سنجیده شود تا شفاف‌تر بتوان درخصوص حقوق و وضعیت معلولان اظهارنظر کرد. در این صورت است که می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق‌تر از قبل، موانع جلو روی حرکت معلولان برداشته شود

این تصور که مشکل معلولیت مشکل مربوط به فرد است و نه جامعه، اشتباهی فاحش و دردناک است. باید پذیرفت که معلولیت مشکل جامعه است و باید شرایطی فراهم شود تا همه این افراد جامعه از حق شهروندی برخوردار باشند و جامعه بتواند با اتخاذ رویکرد‌های مناسب زمینه حضور و مشارکت این افراد را فراهم کند و به دلیل معلولیت از عرصه‌های اجتماعی طرد نشوند و مسوولیت‌های اجتماعی سازمان‌ها و مردم در قبال این شهروندان افزایش یابد. نقش خانواده نیز در حرکت معلولان بسیار مهم است. بدون شک معلولانی که همراهی و همکاری خانواده را به همراه دارند در ایفای نقش‌های خود به خوبی می‌توانند عمل کنند

سازمان بهزیستی پاسخگوی نیاز معلولان نیست

عدم اطلاعات لازم در ارایه آمار دقیق بخش های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جمیعتی همواره یکی از معضلاتی بوده است که می توان از آن به عنوان مهمترین ضعف در برنامه ریزی های کلان کشور یاد کرد، هر چند که دسترسی به آمار دقیق تعداد معلولان کشور نیز مانند سایر بخش ها امکان پذیر نمی باشد که سازمان بهزیستی کشور به عنوان تنها متولی قانونی معلولان با توجه به حجم بالای نیازها و با وجود تلاش بسیار نتوانسته است حتی پاسخگوی نیازهای اولیه این قشر آسیب پذیر باشد.

مشکلات پا برجای معلولان

اشتغال، عدم حمایت شایسته و بایسته از خانواد ه های دارای معلول، بیمه درمانی معلولان، پایین بودن نرخ مستمری، نبود وسایل توان بخشی استاندارد و مورد نیاز معلولان، مسکن و عدم اجرای ماده مربوط به مسکن معلولان در قانون جامع، عدم اختصاص بودجه کافی و لازم برای اجرای کامل قانون جامع و کمبود جدی بودجه سازمان بهزیستی به عنوان متولی معلولان، وجود باورهای منفی و غلط مردم نسبت به معلولان، ابهام در قانون بازنشستگی معلولان، عدم حمایت

از معلولان سطح متوسط و ضعیف.

انتظار می‌رود در این روز ضمن تقدیر ازدست اندرکاران این حوزه- که این خود اقدام خوبی است - گزارشی از وضعیت اقدامات انجام‌شده در ایران در حوزه معلولیت، چگونگی اجرای قوانین و مقررات مربوط، چگونگی اجرای وظایف دستگاه‌های مختلف در ایفای وظایف قانونی خود در رابطه با موضوع معلولیت و معلولان از جمله در ارتباط با آموزش، اشتغال، مناسب‌سازی محیط برای حضور معلولان در اماکن عمومی، نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌رو و... ارایه شود.

فراگیرکردن توانبخشی مبتنی بر جامعه، تقویت رویکرد جامعه‌محوری به جای مرکزمحوری، توجه به سطوح مختلف پیشگیری از معلولیت، سطح‌بندی ارایه خدمات به منظور تسهیل دسترسی به خدمات مورد نیاز، بهره‌گیری از تجارب جهانی و بومی‌سازی آنها، توجه ویژه به آموزش معلولان، توجه به همه ابعاد توانمندسازی (نه نگاه تک‌بعدی اقتصادی صرف)، بررسی اثربخشی خدمات ارایه‌شده، مستندسازی اقدامات انجام‌شده، تولید دانش بومی، آموزش حقوق معلولان به افراد معلول، خانواده‌های آنان، مردم و کسانی که با معلولان سر و کار دارند، تربیت متخصصان مورد نیاز در این حوزه از نکاتی است که می‌تواند مورد توجه قرارگیرد.