نقش فناوری اطلاعات در میراث فرهنگی

 

نقش فناوری اطلاعات در میراث فرهنگی 

30 اردیبهشت 1390 - بازار دیجیتال - این روزها بر اساس تقویم جهانی هفته میراث فرهنگی و گردشگری است. هفته‌ای که در آن بسیاری از کشورهای جهان به خصوص کشورهای دارای جاذبه‌های گردشگری یا میراث فرهنگی و صنایع دستی برنامه‌های متنوعی را اجرا می‌کنند.


اما در این بین یکی از رازهای موفق‌ترین کشورها در به‌کارگیری جاذبه‌های توریستی خود استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است.

فناوری اطلاعات و ارتباطات طی سال‌های گذشته کمک فزاینده‌ای به رشد کشورها در جذب توریست کرده است. شاید مشخصه مهم این کمک معرفی جاذبه‌های گردشگری از طریق وب‌سایت‌های گردشگری باشد. وب‌سایت‌هایی که بعدها و با فراگیر شدن تجارت الکترونیک امکان رزرو کردن هتل‌ها، خرید اینترنتی بلیت هواپیما یا حتی برگزاری یک تور مجازی را برای توریست‌ها فراهم کرده‌اند. در دنیای امروز، ‌فناوری تمام اطلاعات موجود در محیط پیرامون را در برابر مسافران قرار داده است. به جز وب، امکانات و تجهیزاتی همچون تلفن‌های همراه این اجازه را به ما می‌دهند تا از هتل خود خارج شده، جی پی اس تلفن خود را فعال، به وسیله آن رستوران‌ها و اماکن تفریحی را پیدا کرده، اخبار روز را مورد بررسی قرار داده، به جست‌وجو در نقشه‌های راهنما پرداخته و حتی برای تعطیلات جا و بلیت تهیه کنیم یا حتی از برنامه‌های موزه‌ها یا اطلاعاتی پیرامون اماکن تاریخی اطلاع کسب کنیم.

فواید گردشگری اینترنتی
بر اساس آمارها بیش از 60 درصد از کاربران اینترنتی معتقدند وب‌سایت‌های گردشگری الکترونیک خدمات بهتری نسبت به آژانس‌های مسافرتی ارائه می‌دهند.

این آمار بر گرفته از تحقیقاتی است که چندی پیش از بیش از دو هزار و 500 کاربر اینترنتی در قسمت‌های مسافرت‌های تفریحی و تجاری به دست آمده است. طبق این نظرسنجی تقریبا 30 درصد از گردشگران تفریحی عنوان کرده بودند که خدمات ارائه شده از طریق وب‌سایت‌ها، نسبت به آژانس‌های مسافرتی بهتر بوده است. اگر چه برخی از آنها هیچگاه از این خدمات استفاده نکرده بودند.
آمار نشان داده است که 66 درصد از کاربران رایانه‌ای کشورهای توسعه یافته خدمات ارائه شده از سوی وب‌سایت‌های مسافرتی را بهتر و مناسب‌تر از آژانس‌های مسافرتی دانسته‌اند. طبق این بررسی تنها یک سوم از کاربران اینترنت آژانس‌ها را به وب‌سایت‌های مسافرتی ترجیح می‌دهند، این چیزی است که می‌تواند برای آینده این بخش تا حدودی نگران‌کننده باشد. طی یک سال اخیر میزان اطمینان مسافران تجاری به خدمات وب‌سایت‌های مسافرتی بیش از مسافران تفریحی بوده است. زیرا میزان استفاده بازرگانان از این سیستم 33 درصد است که یک درصد نسبت به گردشگران معمولی بالاتر بوده، این در حالی است که دو سال پیش این میزان برای بازرگانان تنها 25 درصد بود. نفوذ وب‌سایت‌های گردشگری بدان معنا است که امروزه افراد بسیاری به اینترنت دسترسی دارند و استفاده از خدمات گردشگری الکترونیکی برای رزرو جا و خرید برخی از کالاهای مرتبط با این بخش امری کاملا طبیعی شده است. با نگاهی بر تایید حضور گردشگری الکترونیکی در تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران در می‌یابیم بیش از نیمی از گردشگران از این فن‌آوری برای کسب اطلاعات مسافرتی و قیمت‌های منطقه‌های مختلف استفاده می‌کنند. در این بین 55 درصد از گردشگران تجاری اینترنت را بهترین گزینه برای کسب اطلاعات کاری عنوان کرده‌اند. در واقع بیشتر کاربران اینترنتی چه در زمینه مسافرت‌های تفریحی و چه تجاری، مهم‌ترین مزیت چنین وب‌سایت‌هایی را در اختیار نهادن ارزان‌ترین پروازها، هتل‌ها و دیگر امکانات مسافرتی می‌دانند.


ایران و گردشگری اینترنتی
اما در ایران این آمار تفاوت‌های بسیاری دارد که شاید میزان دسترسی به اینترنت یا در حقیقت ضریب نفوذ اینترنت یکی از دلایل آن باشد. از سوی دیگر در حالی که کشورمان ایران دارای جاذبه‌های بی‌نظیر و بکری چه در بخش گردشگری و چه در بخش میراث فرهنگی است اما متاسفانه تعداد سایت‌های فعال در این دو بخش شاید آنچنان که باید برای گردشگران حرفه‌ای خارجی با زبان‌های مختلف کافی نباشد.

در بخش بازاریابی برای ورود گردشگر به کشور آنچنان فعالیت خاصی صورت نگرفته است. البته شاید مهم‌ترین دلیل این موضوع که عموما از سوی کارشناسان گردشگری مطرح می‌شود بحث تحریم و قطع ارتباط کشور ما با سیستم مالی معتبر و پرمخاطبی چون ویزا کارت یا مستر کارت باشد. هر چند در این بخش طی سال‌های گذشته از سوی برخی از بانک‌های خصوصی فعالیت‌هایی همچون کارت اعتباری گردشگری ویژه توریست‌ها درنظر گرفته شده است اما با این حال و به دلیل عنوان شده عدم پذیرش ویزا کارت و مستر کارت در سیستم بانکی ایران باعث شده حداقل در بخش رزروهای اینترنتی از خارج به داخل رشد قابل توجهی شاهد نباشیم. در نقطه مقابل اما ظهور سایت‌های گردشگری داخلی باعث شده مخاطبان ایرانی به راحتی بتوانند برای سفرهای خارجی خود برنامه‌ریزی کنند. سایت‌هایی چون «بریم سفر» این امکان را برای کاربران ایرانی فراهم آورده است تا بتوانند از طریق کارت‌های بانکی عضو شتاب هتل مورد نظر خود در هر کجای جهان را رزرو، هزینه آن را پرداخت و حتی با خرید اینترنتی بلیت هواپیما، برنامه مسافرتی خود را کاملا مجازی انجام دهند.
میراث دیجیتال
در کنار اقدامات صورت گرفته در بخش گردشگری‌های مجازی و همچنین به‌کارگیری سایت‌های اینترنتی برای معرفی جاذبه‌های تاریخی، فناوری اطلاعات کمک‌های دیگری نیز به میراث فرهنگی و گردشگری کرده است.
دانش بشر از تمدن‌های باستان‌ تا دو قرن پیش محدود و منوط به اسناد مکتوب تاریخی بود که وابستگی و رابطه‌ای مستقیم و تنگاتنگ به نحوه نگارش مورخان از وقایع و حوادث اطراف آنها و اهدافشان برای نسل‌های آینده داشته است. رفته‌رفته و با آغاز قرن نوزدهم میلادی منابع و مدارک به دایره فهم و دانش انسان از تمدن‌های باستان افزوده شد. از مهم‌ترین این یافته‌ها اسناد و نشانه‌های باستان‌شناسی است که اغلب دیدگاه محققان را نسبت به مردم و وقایع اطراف تغییر داده به نحوی که پرسش‌هایی عمیق را در خصوص تاریخ و قدمت همان مردم و وقایع مطرح می‌ساختند. این فرآیند رفته‌رفته اطلاعات مربوط به زندگی روزانه مردم را افزود و شروع به واضح و واضح‌تر کردن تصاویر مبهمی کرد که با هر بار اکتشاف و تحقیق و مطالعه بیشتر و تطبیق آن با داشته‌های موجود زندگی، چهره‌ای روشن‌تر از گذشته را نمایان می‌ساخت. اکنون که در اوایل قرن بیست و یکم و هزاره سوم قرار داریم، می‌توانیم دریابیم که نسل‌های بعدی ما چگونه اطلاعات مربوط به نسل امروز را به دست آورده و تصاویری قابل فهم از آنچه در عصر ما در حال انجام بوده ارائه می‌دهند.

در عصر حاضر نیز بسیاری از اعداد و ارقام روزانه و کارهای روزمره در رایانه‌های خانگی ما ثبت و ذخیره شده‌اند. این اطلاعات که در هر لحظه و زمانی قابل بازگشت و دسترسی سریع را دارند در آرشیو‌ها و محفظه‌های دیجیتالی محفوظ هستند.

در همین بخش در کشور ما نیز فعالیت‌های زیادی انجام شده است. به عنوان مثال تبدیل اسناد تاریخی به اسناد دیجیتالی اعم از عکس، فیلم و نوشتار که این روزها به عنوان پروژه‌های مختلف در موزه‌های کشور به کار گرفته و در حال تکمیل است یکی از این فعالیت‌ها است.
فروش هنر در بستر وب
اما به جز اقدامات عنوان شده در بالا در بخش صنایع دستی نیز هم‌اکنون فناوری اطلاعات علاوه بر نقش اطلاع‌رسانی خود در بعد تجاری نیز سود‌های سرشاری را برای کشورهای فعال در این بخش فراهم آورده است. علاوه بر این ارائه آموزش‌های الکترونیک چه بر بستر لوح‌های الکترونیک و چه بر بستر اینترنت توانسته نقش مثبتی را در گسترش آموزش این هنرها ایفا کند.

در ایران اما در هر دو بخش طی چند سال گذشته فعالیت‌های بسیاری صورت گرفته است. ارائه لوح‌های آموزشی صنایع‌دستی در استان‌های مختلف از یک سو و همچنین راه‌اندازی فروشگاه‌های اینترنتی به منظور بازاریابی برای فروش جهانی صنایع‌دستی ایران از فعالیت‌های انجام شده در این بخش است.