روز بزرگداشت سعدی

یکشنبه(۰۱ اردیبهشت ۱۳۸۷)

روز بزرگداشت سعدی

گرامی باد

شیخ مشرف الدین ابن مصلح بن عبدالله شیرازی مشهور به شیخ سعدی از برجسته ترین شاعران و نویسندگان تاریخ ادب ایران است. وی در شیراز در خاندان عالمان دین به دنیا آمد و در جوانی پس از فرا گرفتن علوم ادبی و دینی برای تحصیل به مدرسه نظامیه بغداد رفت. در سال های اقامت در بغداد علاوه بر تحصیل علوم زمان خود با مشایخ بزرگ صوفیه آشنا شد و از محضرشان بهره های بسیار برد. اما با همه ارادتی که به ایشان داشت، تابع و فرمان بردار هیچ یک نگردید و استقلال فکر و اندیشه خویش را تا پایان عمر حفظ کرد، گو اینکه که خود به یکی دو تن از مشایخ بزرگ روزگار خویش ارادت می ورزید.
سعدی در سفرهای طولانی به حجاز، شام و لبنان رفت و بعدها در آثار خود به تجربه های حاصل از این سفرهای دور و دراز اشاره کرد. در همین نوشته ها از شهرها و ممالک دور دست شرق مانند کاشغروهند نیز یاد کرده است اما یقین نیست که خود به همه این سرزمین ها رفته باشد. این سفر طولانی که در آغاز جوانی از شیراز به بغداد آغاز شد پس از حدود سی و پنج سال با بازگشت به ایران پایان یافت.

مقارن همان سال هلاکو خان مغول سراسر خاک ایران را درنوردید و در بغداد با کشتن خلیفه و شماری ا ز وابستگان و نزدیکان او دستگاه خلافت عباسی را برانداخت. اما در اوان حمله مغول، شیراز از کشتار و ویرانی در امان ماند زیرا اتابکان فارس از در اطاعت درآمده بودند. سعدی در ۶۵۵ ه/۱۲۵۷ م به شیراز بازگشت و در شمار نزدیکان سعدبن ابوبکر زنگی درآمد، اما نه به عنوان شاعر درباری بلکه پیری محترم و دانشمند و جهان دیده و قطب صوفیان که با وعظ و ارشاد مردم و سرودن اشعار و تالیف کتاب ها و رسالات روزگار می گذراند.
سعدی در زمان زندگی خود شهرت بسیار یافت. شاعران از دوردست های هند تا ترکیه امروز از او تقلید می کردند. پس از او نیز آثارش سرمشق شاعران و نویسندگان بوده است. اما هرگز هیچ نوشته دیگری از این نوع نتوانسته در زیبائی، روانی و تسلط بر روح زبان به اوج هنری استاد سخن سعدی نزدیک شود. همه گویند ولی گفتن سعدی دگر است.
سعدی با ذهنی حساس و نکته یاب به آمیختن تجربه های تلخ و شیرین و بازنمودن زوایای روح و دل آدمی هنرمندی توانا بود. آثارش ترکیبی از نظم و نثر است و غزلیات بزرگ ترین بخش سروده های اوست، اشعاری که در آن ظریف ترین عواطف عاشقانه و لحظه های شوق و هجران همراه با وصف زیبایی های طبیعت بازگو شده است. سعدی در قصاید خود به تحسین مردان بزرگ و دانشمند و رجال نیک سیرت روزگار خود پرداخته است. مظفرالدین ابوبکر پسر سعدبن زنگی و شمس الدین صاحب دیوان جوینی و برادر او عطا ملک جوینی، بیش از دیگران مورد توجه سعدی بوده اند. مرثیه های بسیار در اندوه مرگ بزرگان نیز از دیگر اشعار سعدی است که در نوع خود ممتاز است.
اما برترین مجموعه شعر او بوستان است که شاعر در آن ضمن حکایت های شیرین کوتاه به تجزیه و تحلیل عمیق روابط انسانی پرداخته. در آثار منثور وی گلستان چنین مقامی را دارد. این کتاب کوچک که با نثری بسیار روان و آمیخته با شعر نوشته شده همچون بوستان مجموعه ای است از داستان ها که هریک به نوعی چشم خواننده را بر زشتی ها و زیبائی های زندگی اجتماعی می گشاید. بخش دیگر آثار شعر و نثر سعدی مجموعه هایی است از هزل و شوخی و انتقاد. مجموعه آثار شیخ سعدی را به مناسبت تنوع مطالب آن " نمکدان شعر" گفته اند. از حکایت های گلستان سعدی است:
کسی مژده پیش انوشیروان عادل آورد و گفت: " شنیدم که فلان دشمن تو را خدای عزوجل برداشت." گفت: " هیچ شنیدی که مرا بگذاشت؟"
اگر بمرد عدو جای شادمانی نیست که زندگانی ما نیز جاودانی نیست"
هرگزاز دور زمان ننالیده بودم و روی از گردش آسمان درهم نکشیده، مگر وقتی که پایم برهنه مانده بود و استطاعت پای پوشی نداشتم. به جامع کوفه درآمدم دل تنگ. یکی را دیدم که پای نداشت. سپاس نعمت حق به جای آوردم و بر بی کفشی صبر کردم.
مرغ بریان به چشم مردم سیر کمتر از برگ تره برخوان است
وان که را دستگاه و قوت نیست شلغم پخته مرغ بریان است